远望：草原上的鼠兔与大鵟
或许我早该与鼠兔有一次面对面的凝视，在甘加草原。
1
1
1
高原鼠兔个头不大，毛茸茸的，宝石一样的眼睛十分灵动。第一次看到它们的人，比如这一次野外调查的我，总会被他们娇小乖巧的外表所迷惑。在绿草茵茵中，它们呆呆地站在那里，竖着圆圆的耳朵，仿若草原的精灵。也正是因为它们的可爱，甘加善觉环保志愿者团队创办的“卓巴罗罗”手工坊以它们为原型制作了备受欢迎的头饰、笔套等羊毛毡小物件。
但就是这样一群小小的精灵，一直以来都是草原的灾患之一。凡是有它们大量出没的地方，没几年光景，草场就会变成荒芜的黑土滩。很早很早以前，在有关藏族英雄格萨尔王的史诗中，高原鼠兔的威名就已经被广泛传唱。
相传在玛域的下游有一个叫坎隆热珠(མཁན་ལུང་རི་དྲུག)的地方，这里被一群成了精的妖鼠占据了。他们“掘出大滩的野草根，咬坏纳钦花枝叶，马尾茅草肆意啃。弄得山头到山脚，黑土堆满一层层”。就这样，他们“抢去草原牧草，让养畜变得艰难，夺走了草原牧人的幸福”。于是英雄格萨尔威风凛凛地唱起了镇压妖魔鬼怪的歌，并用母羊肾大小的灵石砸死了这些妖精。
（藏语原文见文末）
1
2
1
鼠兔的泛滥不是草场退化的原因，而是结果。世世代代生活在草原上的藏族牧人们一直都坚信这一点。
和格萨尔王的故事不同，自上世纪九十年代开始，一场旷日持久的“毒鼠运动”一直持续至今。遗憾的是，这些毒药并没有像格萨尔王的灵石一样解决鼠兔泛滥的问题，反而让生态学家们发现了鼠兔作为青藏高原生态环境关键种（Keystone Species）的重要价值。科学研究表明，鼠兔的存在为维护青藏高原生态系统的稳定提供了不可替代的价值。它们不仅为小型鸟类提供栖息的巢穴，也为大中型野生动物提供了稳定的食物来源。除此之外，它们能够促进草原物质循环，并提高植被多样性。
站在西科村夏季牧场深处，旁边不远就是一处集体剪羊毛的场地，我和甘加牧人一同感受了鼠兔的猖獗和蔓延。
放眼望去，浅浅的草窝上满是鼠兔挖出的洞穴。随手举起相机，就能拍到四五只鼠兔的惬意与闲适。“去年这里还没有这么多鼠兔。”当地人说给我听。那么明年这里会怎样呢？——我知道他其实是在问。年复一年地，笨拙的旅行房车和沉重的大巴涉足毫无防备的草原，明年的这里会怎样，明年的甘加又会是怎样一番景象呢？
1
3
1
草原上的人们相信草原最终会给出答案。就像时间嘀嗒流转，我们的车轮滚滚向前，总会在旅途的终点望见大鵟，羽翼生风，在墨绿的山坳间盘旋。
从去年开始，善觉甘加环保志愿者团队就在质兰基金会的支持下寻找并观察草原猛禽的踪迹。被牧人们称为“鼠兔的天敌”的大鵟，更是这次项目的重点关注对象。
5月25日到7月16日，52天内的四次观察让我们共同见证了大鵟幼鸟的成长。这一刻，一个多月前还在垃圾织成的巢穴中嗷嗷待哺的雏鸟，在我们面前一次次地起飞又降落，仿佛宣誓着自己即将成为守护草原的一员。
爬山的时候，一片大鵟的羽毛轻轻地落在了我的手边，完整而俊美。这仿佛是一种馈赠，又像是一声号角，好似大鵟和这片草原在督促我们思考：草原的福祉究竟是什么，那些辛苦转场放牧的牧人们的坚守到底是什么。这些问题和大鵟一起长久盘旋在草原上空，但没有人被要求作答。当牧人的心系着草原，答案就长在他们的每一个日常行动中：每一次转场、补饲，每一次捡拾和分类垃圾，每一次关注和保护草原野生动植物……
招鹰架上站满了乌鸦。这是我第二年来到甘加草原，在研究鼠兔之后的第三年我终于与它们相遇。
就像草原上有鼠兔就有大鵟，有牧草就有牦牛，有帐篷就有勤劳的牧人，有环境的破坏就会有一群保护环境的人们。在这里，与一群努力“折腾”着做着环境保护与社区发展的牧人们一起，我从不清楚自己希望找寻或得到什么。或许我正试着理解，他们倔强地坚持着最后的游牧传统，也只是希望能再次看见大鵟，也看见鼠兔——有了它们，草原就还在那里，家也还在那里。
ཆུ་ལུག་གི་ལོ་མཇུག་རྒྱལ་ཟླ་བའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་ཤིང་སྤྲེལ་གྱི་ལོ་མགོར་རྨ་ཡུལ་དུ་འགོགས་མོ་མ་བུས་ས་བཟུང་བ་ནི་རྨ་ས་བཟུང་དང་པོ་དང་། དེ་ནས་རྨ་སྨད་མཁན་ལུང་རི་དྲུག་དེ་བསེ་རག་ཨ་བདུད་ཀྱིས་མཚེར་བཟུང་སྟེ་། རི་རྩེའི་ས་ནག་རློགས། རི་སྐེད་ཀྱི་འཇག་མ་བཅད། ཐང་ཆེན་ལྡུམ་བུའི་རྩྭ་ཟོས་ཤིང་། མི་སོང་ན་ཐལ་རླུང་གིས་བཏུམས་ཏེ། ནོར་སོང་ན་ལྟོག་གྲིར་གྱི་འཆི་བ་ཞིག་བྱས་ནས་ཡོད་པར། དེ་ཚེ་བསེར་རག་ཨ་བདུད་བསྒྲལ་བའི་དུས་ལ་བབས་པར་དགོངས་ནས། འུར་རྡོ་སྦྲུལ་ཁྲ་གཟི་མགོ་དེ་ལ་ལྷ་འདྲེའི་བླ་རྡོ་མ་མོའི་མཁལ་མ་འདྲ་བ་གསུམ་བཞག་ནས་བདུད་བཙན་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་གླུ་འདི་དཔའ་བས་གད་རྒྱང་སྒྲོག་པའི་རྟ་ལ་དྲངས་ནས་བླངས་སོ།།
གླུ་ཨ་ལ་ལ་མོ་ཨ་ལ་ལེན།།གླུ་ཐ་ལ་ལ་མོ་ཐ་ལ་ལེན།།
ཝེར་མའི་དགྲ་ལྷ་བཅུ་གསུམ་མཆོད།། དེ་རིང་ཇོ་རུའི་གྲོགས་ལ་བྱོན།།
བདུད་བསེ་རག་ཐལ་མགོ་དྲོངས་རོགས་མཛོད།། དེ་ནས་བསེ་རག་བྲ་བའི་ལུས།།
ཐང་ཆེན་ལྡུམ་བུ་གཏིང་ནས་རློག། ན་ཆེན་མེ་ཏོག་འདབ་མ་གཏོར།།
རི་རྕེ་ས་ནག་ཐལ་བས་བཀང་།། རྩི་ལྗང་འཇག་མ་དུམ་བུར་བཅད།།
གནའ་མི་བོད་ཀྱི་གཏམ་དཔེ་ལ།། ས་བཤིག་བཤིག་བྱེད་མཁན་ཨ་བྲ་རེད།།
སྡེ་བཤིག་བཤིག་བྱེ་མཁན་ཁྲམ་པ་རེད། ། ནང་བཤིག་བཤིག་བྱེད་མཁན་ནག་མོ་རེད།།
དེ་ཕྱིན་བསེ་རག་བྲ་བའི་ལུས།། སྔར་ཡང་བསམ་ངན་བྱས་མཐའ་མེད།།
ད་ལྟ་བསམ་ངན་བྱེད་ལ་བལྟས།། སྡེ་ཚོ་ཆེན་མེད་པར་བྱེད་དང་བསམས།།
རྩ་རྕི་ཏོག་དུད་འགྲོའི་ཁ་ཟས་འཕྲོགས།། འབྲུ་མེ་ཏོག་མཆོད་པའི་ཞིང་ས་བཅོམ།།
སྤང་སྔོ་ལྗང་མི་ཡི་བདེ་སྐྱིད་འཕྲོགས།། ལས་དེ་བྱས་ཀྱི་རྣམ་སྨིན་རྒྱུན་གཅོད་ཕྱིར།།
དུས་དེ་རིང་ཇོ་རུའི་འུར་རྡོ་འདིས།། གདོན་བྲ་བའི་སྤྱི་བོའི་གཙུག་ལ་རྒྱོབ།།
ལྷ་སྲུང་མས་ལམ་སྟོན་མཛད་པར་ཤོག། ལས་ངན་པའི་སྐྱེ་རྒྱུན་ཆོད་པར་ཤོག།
བུ་ཇོ་རུས་བདེན་ཚིག་འགྲུབ་པར་ཤོག། གླུ་འཁྲུལ་བ་ཡོད་ན་བཟོད་པར་གསོལ།།
ངག་འཁྱལ་བ་ཡོད་ན་མཐོལ་ལོ་བཤགས།།
ཞེས་དེ་ལྟར་སྨོན་ལམ་བཏབ་སྟེ་འུར་རྡོ་དེ་འཕངས་པས་ཁྲོབ་སྒྲ་རི་བོ་གད་འདྲ་ཞིག་བྱས་ཤིང་།ཨབ་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཁ་ཆེ། བྲ་བ་མིག་མང་། ཨབ་བྲོན་བྲ་བ་རྣ་སྔོན་གསུམ་ལ་ཕོག་ནས་བསད། གཞན་བྲ་བ་ཐམས་ཅད་སྨོན་ལམ་གྱི་མཐུ་དང་། འུར་རྡོའི་སྒྲས་རྣ་བ་བཀས་ཏེ་དུས་གཅིག་ཏུ་ཤི་ནས་རྣམ་ཤེས་ཐར་ལམ་དུ་དྲངས་སོ།།